Vicieuze asielcirkel doorbreken

België heeft dringend nood aan een strenger asielbeleid. Lakse regelgeving, twee massale regularisatiegolven in tien jaar tijd, hotelovernachtingen voor asielzoekers en dwangsommen tot 500 euro per nacht hebben ons land tot een magneet voor vluchtelingen gemaakt. Duidelijke criteria, snelle procedures en een efficiënt uitwijzingsbeleid moeten daar komaf mee maken. Enkel op die manier kan men terug komen tot wat de essentie hoort te zijn van asielbeleid: een humane opvang en behandeling van politieke vluchtelingen. Hoog tijd om de vicieuze cirkel te doorbreken.

Op 31 augustus verbleven er in ons land 19.859 kandidaat-vluchtelingen in opvang. Een record. Als men rekening houdt met het aantal inwoners per lidstaat (geen absolute cijfers dus) ontvangt België vier keer meer asielzoekers dan het gemiddelde van de EU-27. Enkel Cyprus en Zweden staan volgens Eurostat nog zwaarder onder druk. Onze buurlanden ontvangen een pak minder aanvragen. Frankrijk en Nederland 2,5 keer minder dan ons land. Duitsland zit zelfs onder het EU-gemiddelde.

De naderende winter indachtig plaatst deze toevloed aan asielzoekers de overheden voor een immense uitdaging. Om deze periode te overbruggen lijkt een spreidingsplan de meest werkbare oplossing. Asielzoekers worden hierbij geholpen in lokale opvanginitiatieven. De OCMW’s kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Deze maatregel dient echter uitsluitend te bestaan uit materiële hulp en een uitdrukkelijk tijdelijk karakter te hebben. Ingrijpende maatregelen moeten voorkomen dat situaties als deze zich nog voor doen in de toekomst. Anders blijf je dweilen met de kraan open.

Aanzuigeffecten

Dat België momenteel zo’n populaire bestemming is voor vluchtelingen wekt geen verbazing. Het beleid van de afgelopen jaren is immers een aaneenschakeling van incentives om hierheen te komen.

De Belgische asielwetgeving garandeert het recht op opvang in afwachting van een beslissing. Vluchtelingen waarvoor de bevoegde instantie Fedasil geen plaats heeft kunnen zich via de rechtbank prioritair laten behandelen. Bij een gebrek aan plaatsen moet Fedasil hotelovernachtingen voorzien. Qua aantrekkingskracht kan dat tellen. Momenteel verblijven er nog steeds meer dan duizend asielzoekers op hotel. Maar het verhaal wordt nog erger. Indien er geen vacante plaatsen gevonden worden in hotels leggen rechters dwangsommen op tot 500 euro per nacht (u leest het goed). En dat terwijl mensen die heel hun leven hebben bijgedragen tot de sociale zekerheid het soms moeten stellen met een schamel pensioen.

Een ander heikel punt is dat ons land illegaliteit haast lijkt te belonen. De afgelopen tien jaar zijn er twee massale regularisatiecampagnes geweest. Het zorgt voor een beeld dat het allemaal wel in orde komt als je maar lang genoeg in ons land blijft, ook al is het illegaal. Wrang voor degenen die bij een afgewezen aanvraag zoals het hoort ons land verlaten. De invoering van een al te soepele Snel-Belg-Wet die onder Verhofstadt sluit het rijtje af. Die maakte het in sommige gevallen zelfs mogelijk om Belg te worden zonder ooit een voet in België te hebben gezet.

Vicieuze cirkel doorbreken

Om de toestroom aan asielzoekers terug te dringen is er nood aan strengere en kortere procedures met duidelijke criteria. Talenkennis en de bereidheid om te werken zijn hierbij de twee grote peilers. Voor de Snel-Belg-Wet zijn er twee mogelijkheden: aanscherpen of de prullenbak in. De problematiek met schijnhuwelijken kan (deels) aangepakt worden met strengere regels voor gezinshereniging.

Daarnaast hebben de bevoegde overheidsdiensten meer middelen en personeel nodig om de huidige achterstand weg te werken. Die investering is zeker geen weggesmeten geld. Ze kan zichzelf terugverdienen door een serieuze minderkost aan opvang. De achterstand kan trouwens al voor een deel teruggedrongen worden als men wat meer respect opbrengt voor de beslissingen van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen. Afgewezen is afgewezen. In de toekomst kunnen opvangcoaches kandidaat-vluchtelingen van minuut één begeleiden. Ze bereiden hen best ook meteen voor op een mogelijke ‘nee’ aangezien de kans op goedkeuring momenteel minder dan een op vijf bedraagt.

Steun aan asielzoekers moet beperkt worden tot materiële steun, financiële is uit den boze. Ook al is een hotelovernachting bijvoorbeeld goedkoper dan een plaats bij de overheid (in opvangcentra of eventueel heringerichte kazernes), het blijft een absoluut te mijden optie. Het aanzuigeffect van hotels doet dit prijsvoordeel helemaal in het water vallen.

Het terugkeerbeleid tenslotte moet actiever. We moeten sterk inzetten op een vrijwillige terugkeer, maar een eventueel gedwongen verwijdering hoort ook in het pakket te zitten. Bij het aanpakken van criminele activiteiten in de steden stuit men nog te vaak op mensen die hier zonder geldige papieren verblijven. 

Europees perspectief

Meer rigide en op elkaar afgestemde procedures binnen de Europese Unie zou al een deel van de oplossing betekenen. De EU zou zich hiermee een positief imago kunnen aanmeten aangezien er een breed draagvlak voor bestaat onder de bevolking, zeker in West-Europa. Op het vlak van opvang is België bijvoorbeeld veel genereuzer dan Europees verplicht via de Opvangrichtlijn. Een gelijkschakeling met de ons omringende landen is dan ook aangewezen.

Harmonieuze regels maken een einde aan het ‘asielshoppen’, waarbij asielzoekers het na een afwijzing in één land gewoon in een ander proberen. In een database kan men bijhouden wie reeds ergens tevergeefs aanvraag heeft gedaan. Afgewezen in één lidstaat hoort in de toekomst gelijk te staan met een afwijzing van de hele EU. 

België kan niet het OCMW van de wereld spelen

‘Waarom de instroom beperken als we met de vergrijzing juist immigranten nodig hebben?’, is een regelmatig gehoorde bedenking. Het antwoord is tweeledig. Vooreerst heeft de lakse regelgeving ervoor gezorgd dat de maatschappelijke draagkracht van onze (groot)steden stilaan aan haar limiet zit. Daarnaast is het zo dat een groot deel van de immigranten momenteel eerder een belasting dan een verrijking betekent voor de sociale zekerheid. Op dat vlak evolueert men beter naar economische migratie voor kennis- en knelpuntprofielen. Ons land kan nu eenmaal niet het OCMW van de wereld spelen.

De lakse regelgeving treft de politieke vluchtelingen, de groep waar het in een asielbeleid om hoort te draaien en die volgens het VN-verdrag recht op opvang hebben. Een politiek vluchteling is iemand die niet kan terugkeren naar zijn land omdat hij daar vervolgd wordt omwille van zijn geloof, afkomst of politieke overtuiging. Het terugdringen van misbruiken en de instroom van economische vluchtelingen moet het mogelijk maken om hen humaner te behandelen.

Nu Frankrijk en Nederland de regels aanscherpen kan België niet achter blijven, zoniet dreigen de huidige problemen verder aan te slepen. In afwachting van een eventuele Europese regelgeving moet ons land dringend zijn aanzuigeffecten wegzuiveren en strengere criteria hanteren.